Elliott Sober‘ın Biyoloji Felsefesi kitabı ODTÜ ve Muğla Üniversitesi’nden akademisyen ve öğrencilerin çabalarıyla Türkçe’ye çevrilerek Ağustos 2009’da yayınlandı. Bu saygın felsefecinin en iyi kitaplarından birini Türkçe okuyabilecek olmamız oldukça güzel bir gelişme. Yayınlanışının üzerinden biraz zaman geçmiş olsa da, kısa bir tanıtım yazısıyla Sober’ı ve kitabını, haberdar olmayan evrim meraklılarıyla tanıştırmak istedim.
Sober, Wisconsin Üniversitesi (Madison) felsefe bölümünde öğretim üyesi ve daha önemlisi, belki de yaşayan en önemli biyoloji felsefecisi. Biyoloji ve özellikle evrim konusunda yayınlanmış sayısız makalesi ve kitabı bulunuyor. Bunlar arasında en bilinenlerden biri olan Biyoloji Felsefesi, Kuzey Amerika’daki felsefe programlarında açılan biyoloji felsefesi derslerinde ders kitabı olarak okutuluyor. Daha önce çalışma imkanı bulduğum bu kitabın Türkçe’sini rafta gördüğümde çok sevinmiştim. Diğer eserlerinin de çevrileceğini ve Elliott Sober’ın Türkiye’de daha çok tanınacağını umuyorum.
Kitabın içeriğine geçmeden önce biyoloji felsefesinin konusu ve kapsamına bir göz atalım. Biyoloji felsefesi son kırk yılda ismi koyulmuş, oldukça yeni bir çalışma alanı. Bilim felsefesinin bir alt dalı olarak görülüyor ve üç farklı felsefi aktivite içeriyor. İlkinde, genel bilim felsefesi içerisindeki konular (bilimsel değişim, indirgeme, bilimsel açıklama, vb.) biyoloji özelinde değerlendiriliyor. 20. yy. bilim felsefesinin genelde fizikle haşır neşir olduğunu, bilimle ilgili genel tezleri fiziği örnek alarak oluşturduğunu düşündüğümüzde, bunun oldukça önemli bir aktivite olduğunu söyleyebiliriz. İkincisinde, biyoloji biliminin yöntemleri, kuramları ve kavramsal karmaşaları felsefi analize tabi tutuluyor. Bu alanda kuramsal biyoloji ile biyoloji felsefesinin iç içe geçtiği söylenebilir, zira bazen felsefeciler bilimsel dergilerde yayın yaparken bazen de bilim insanları felsefi tezler üretebiliyor. Üçüncüsünde, geleneksel felsefi sorunlar biyolojiye atıfta bulunularak ele alınıyor. Özellikle epistemoloji ve ahlak felsefesi alanlarında biyoloji temelli tezlerle karşılaşmak mümkün.
Biyoloji felsefesi, biyolojinin tüm sahası ve dallarıyla ilgilense de bugüne kadar en fazla çalışma evrimsel biyoloji alanında yapıldı. Sober da bu kitabında konuyu evrimle sınırlı tutuyor ve genelde, bahsettiğim farklı felsefi aktivitelerin ikinci çeşidini uyguluyor. Evrim kuramınında ortaya çıkan kavramsal bulmacaların değerlendirilmesi kitabın içeriğinin çoğunu oluşturmakta. Meraklanmayın: genel bilim felsefesi ve evrim kuramının yayılımı hakkında fikirler de okuyacağız. Bu esnada, evrim hakkında bildiklerimizi yeniden konumlandıracak, bildiğimizi sandığımız fikirleri sorgulayacak ve kavramsal tartışmalardaki zorlukları daha iyi anlayacağız. Kitap üç bölüme ayrılmış durumda. Kavramsal karmaşalarımız Uyum, Uyarlanımcılık, Sistematik ve Seçilimin Birimleri adlı bölümlerde ele alınıyor. Evrim kuramına dışarıdan müdahale Yaratılışçılık, evrim kuramının yayılışı Sosyobiyoloji bölümlerinde değerlendiriliyor. Özellikle Yaratılışçılık adlı bölümü oldukça zihin açıcı bulduğumu söylemeliyim: Sober evrim kuramının bir savunusunu yapmaya değil, fikirlerin mantığını ortaya sermeye çalışıyor.
Evrim kuramı hakkında giriş düzeyinde bilgi sahibi olan meraklı okuyucuların bu kitaptan faydalanacağına eminim. Bunun yanında Biyoloji Felsefesi, felsefecilerin biyoloji bilimi hakkında ne gibi soruları değerlendirdiğini merak edenler için de değerli bir kaynak. Yine de söylemeliyim ki, bu bir popüler bilim ya da popüler felsefe kitabı değil. Birinci bölümün daha üçüncü sayfasında işler ciddileşmeye başlıyor ve metin boyunca grafikler, çizenekler ve formüllerle karşılaşıyoruz. Evrim meraklısı herkesin, karıştırmak, başından sonuna okumak ya da zaman ayırıp çalışmak için, bu kitabı edinmesini öneriyorum.
Yazan: Ediz Dikmelik
ediz.dikmelik [at] gmail.com
Künye:
BİYOLOJİ FELSEFESİ
Özgün adı: Philosophy of Biology
Yazan: Elliott Sober
Çevirenler: Gökhan Akbay, Zümrüt Alpınar, Orhan Aslan, Doç. Dr. Mehmet Elgin, Eda Keskin, Doç. Dr. Ayhan Sol, Daria Sugorakova, Can Yağız, Doç. Dr. Şahabettin Yalçın
Yayıncı: İmge Kitabevi Yayınları, 2009
Sayfa Sayısı: 463 sayfa
Kapak: Duysal Yaşar
Dizgi: Yalçın Ateş
evrimcaliskanlari 
Teşekkürler. Sayenizde birşey daha öğrendim.
Özellikle kitap konusunda çalışmalarınızın devam etmesini diliyorum.
Türkçe’ye kazandırılmış evrim ile doğrudan veya dolaylı olarak alakalı sanırım 100’e yakın kitap var. Ama bunların bir çoğunu bilmiyoruz. Bilsek de bulamıyoruz.
Örnek verecek olursak Dawkins’in Gen Bencildir kitabını aramadığım yer kalmadı. Tubitak’ın sitesinde ise yaklaşık 1.5 senedir baskıda gözüküyor.(şuan baktım sipariş listesinden bile kaldırmışlar). Sonunda gittim kendim fotokopicide bastırdım, kitap haline getirdim. Biraz ağır ve kalın oldu ama değdi.
O yüzden sizin gibi önemli işlerde imzasını gördüğümüz kişilerin kitap konusunda extra bir çalışma yapmasını diliyorum.
LikeLike
Peki yazarın sosyobiyoloji ve evrimsel psikolojiye bakışı nasıl?
LikeLike
@Ahmet Açan
Sober’ın sosyobiyolojiye bakışı düşmanca değil, ancak eleştirel. Kendi ağzından:
“Benim görüşüm, sosyobiyolojinin iflas ettiğini ve etmesi gerektiğini ya da başarıya ulaşması gerektiğini gösteren hiçbir “sihirli formül”ün olmadığı yönündedir. Sosyobiyolojik modellerin yeterliğine ilişkin her tartışma, kaçınılmaz olarak modelleri teker teker ele almak ve incelemek zorundadır. Şurası açıktır ki, bunun gibi küçük bir kitaptaki bir bölümde, bu konuyu yeterince tartışmak için yeterli yer yoktur. Hiçbir durumda sosyobiyolojinin vaadi hakkında tam bir değerlendirme geliştirmeye çalışmayacağım. Daha çok sosyobiyolojik tartışmalar için önemli olan bir kaç geniş kapsamlı felsefi konu üzerinde duracağım.”
LikeLike
Teşekkür ediyorum. Son dönemde Evrimsel Psikolojiye’de çok ciddi saldırılar var. Bu konuda yazarın bir görüşü var mı acaba?
LikeLike
Evrimsel Psikoloji konusunda yazarın bir görüşü olduğu muhakkak ama bu kitapta o konuya pek girmiyor. Yine de 5. bölüm (Uyarlanımcılık) evrimsel psikolojiye yöneltilen itirazların bir bölümünü daha iyi anlamak için çok faydalı olabilir.
LikeLike