Gelişim Biyolojisi Derneği (GBD), geçtiğimiz günlerde bir Evrim Çalışkanı ve biyolog olan Dr. B. Duygu Özpolat ile bir röportaj gerçekleştirdi. Evrimi Anlamak ve Evrim Çalışkanları’nın da bahsinin geçtiği bu röportajı sizlerle paylaşmak istedik, orjinali için (İngilizce) şu bağlantıyı takip edebilirsiniz http://www.sdbonline.org/SDBe-news/Spring2011/ozpolat.html :
Dr. B. Duygu Özpolat Maryland Üniversitesi’nde, Alexandra Bely’nin laboratuarında doktora sonrası araştırmacı. Geçtiğimiz güz Şili’deki Rejenerasyon Biyolojisi’nde Kavramlar ve Modeller kursuna katılan Özpolat, GBD ile çalışmaları, evrimsel biyoloji temalı metinlerin Türkçe’ye çevrilmesi üzerine yaptığı işler ve etkileyici dövmesi hakkında konuştu.
GBD: Lisans eğitiminizi nerede yaptınız? Şimdi neredesiniz?
BDÖ: Türkiye’de Biyoloji okudum ve doktoramı yakın zamanda Tulane Üniversitesi’nde eklem dokularının gelişimi ve rejenerasyonu konusunda yaptığım çalışma üzerine aldım. Gelişim biyolojisi ve rejenerasyon haricinde her zaman evrimsel biyolojiyle ilgiliydim. Sonunda kendimi farklı organizmalardaki rejenerasyon kabiliyetlerinin nasıl evrildiğini, atalarında rejenerasyon kabiliyeti olan bazı organizmaların nasıl olup da bu kabiliyeti kaybettiklerini merak ederken buldum. Kısa bir süre önce Dr. Alexa Bely’nin laboratuvarında, halkalı solucanların model organizma olarak kullanıldığı, rejenerasyonun evrimi konusunda doktora sonrası araştırmacı olarak çalışmaya başladım.
GBD: Berkeley Üniversitesi’nin Understanding Evolution (Evrimi Anlamak) sitesinin Türkçeleştirilmesi işinde nasıl yer aldınız?
BDÖ: Kendimi bildim bileli, fen bilgisi ve biyoloji eğitimim boyunca Türkiye’de hep bir evrim karşıtı propaganda olmuştu ve bu konuda bir şeyler yapılması gerektiği açıktı. Mezun olup ABD’ye doktora için geldiğim sıralarda, Türkiye’deki sınıf arkadaşlarımdan bazıları, evrim teorisini halka anlatmaya yönelik hazırlanacak Türkçe bir internet sitesinin çevirilsinde onlara yardımcı olmak isteyip istemeyeceğimi sordular. Bu tam bana göre bir şeydi, çünkü gönüllü işleri çok severim ve de halka açılmanın bir bilim insanı olmanın en önemli kısımlarından biri olduğunu düşünürüm. Kendimizi Evrim Çalışkanları olarak isimlendiriyoruz. Bu gönüllü organizasyonda, farklı aşamalarda katkı koyan 100’den fazla üniversite öğrencisi, yükseklisans ve doktora öğrencisi, doktora sonrası araştırmacı ve öğretim üyesi var. Bu kadar iyi kalitede, bu kadar yoğun bir çeviri işini başarmanın ne kadar zor olduğunu biliyorum, bu nedenle ekibimizdeki herkesle yaptıkları ve tutkularından ötürü gurur duyuyorum.
GBD: Evrimi Anlamak sitesi neden Türkçe’ye kazandırılması çok önemli bir siteydi?
BDÖ: Öncelikle, biz çeviriye başlamadan önce, internette sadece evrimi öğretmeye yönelik Türkçe bir site yoktu. O sıralar bir Google araması yaptığınızda, evrim karşıtı propagandadan başka bir şey bulamazdınız. Arada evrim karşıtlarıyla savaşan bazı bloglar da bulmak mümkündü, hatta bu bloglar arasında çok iyi olanlar da vardı ama yine de hepsi rahatsız edici bir kavganın parçası halindeydi. Bilimciler olarak, insanların dini inançlarını sorgulamanın bizim işimiz olmadığına ve evrim karşıtı propagandanın nefes tüketmeye değmeyeceğine karar verdik. Understanding Evolution sitesi Kaliforniya, Berkeley Üniversitesi tarafından hazırlanmış, evrimin pek çok yönünü eğlenceli ve renkli makalelerle, barışçı bir şekilde anlatan harika bir kaynaktı. Ayrıca öğretmenler için rehberleri de, sınıfta karşılabilecekleri durumlarla nasıl başa çıkılabileceğini anlatan önemli bir kaynaktı.
GBD: Richard Dawkins’in “Yeryüzündeki En Büyük Gösteri: Evrimin Kanıtları” kitabını çevirmenizdeki süreç nasıldı?
BDÖ: Evrimi Anlamak’ı çevirirken yaptığımız gönüllü işin bir parçası olarak, biyoloji terimlerini içeren bir sözlükçe oluşturmuştuk, çünkü pek çok terimin uygun Türkçe karşılıklarını bulmak zordu. Bu sözlükçeyi halka açık hale getirdik ki herkes kullanabilsin. Gönüllülerimizden biri (Uygar Polat) Dawkins’in son kitabını (Yeryüzündeki En Büyük Gösteri: Evrimin Kanıtları) çevirmeyi önerdiğinde, kendisi aynı zamanda editör olmak üzere bunu dört kişiden oluşan bir ekiple yapmaya karar vermişti. Herkes çevirmek için belli sayıda bölüm aldı. Çeviriler ve düzenleme tamamlandıktan sonra, kitabı bir kez daha okuyup, gerekli düzeltmeleri yaptık ve kitap basıldı. Şimdiye kadar okurlardan çevirinin kalitesi hakkında çok olumlu geri bildirimler aldık. Bilimsel çeviriler yapan gönüllü bir ekip oluşturmanın en iyi yönlerinden biri de iyi çeviriler yapmak için donanımlı ve tecrübeli bir grup genç akademisyen yaratmış olmak sanırım.
GBD: Evrim Çalışkanları için gelecek planlarınız nedir?
BDÖ: Avrupa Evrimsel Biyoloji Topluluğu (ESEB) tarafından desteklenen bir projemiz devam etmekte. Evrimi Anlamak’ın tüm içeriğini yazdırılabilir pdf dosyaları halinde içeren bir DVD ve broşürlerden oluşan bir paket hazırladık. Bu paketleri Türkiye’nin her yerindeki ilköğretim ve lise öğretmenlerine ve kütüphanelere ücretsiz yolluyoruz. Bununla Evrimi Anlamak sitesinin daha çok tanınmasını ve okullarında internet bağlantısı olmayan küçük köylerdeki öğretmenlere dahi DVD sayesinde sınıflarında kullanabilecekleri materyal sağlamayı amaçlıyoruz.
GBD: Şili’de katıldığınız Rejenerasyon Biyolojisinde Kavramlar ve Modeller kursu hakkındaki izlenimleriniz nelerdir?
BDÖ: Şili’deki kurs hayatımdaki en güzel tecrübelerden biriydi. Rejenerasyonun evrimi konusuyla ilgilenen birisi olarak, rejenerasyonun çalışılabileceği farklı model organizmalarla tanışmak özelikle muhteşemdi. Meksika semenderi’ndeki klasik kol-bacak rejenerasyon modelinden, deniz hıyarlarına bilim kariyerimde karşılaşmak isteyebileceğim her şey vardı bu kursta. Ufkumu oldukça açtı. Pek çok işler başarmış, benim gibi doktora öğrencilerinin hayran oldukları bilim insanlarıyla etkileşime girmek olağanüstüydü. Pek çok öğrencinin rahatça soru sorabildiği, konuşmacılarla tartışabildiği interaktif seminer ortamlarını, resmi bilimsel toplantılarda tecrübe etmeniz zor. Laboratuvar seansları çok güzel tasarlanmıştı ve çokça ellerimizi kirletme fırsatı bulduk. Bu kurs hakkında tek bir şikayetim olacaksa o da çok kısa sürmesi olurdu!
GBT: Etkileyici bilim dövmenizi seçme sürecinizden bahseder misiniz?
BDÖ: Uzun zamandır bir dövme istiyordum ve sonunda Darwin’in ispinozlarını yaptırmaya karar verdim, ancak kelebek şeklinde gözükmelerini istiyordum. Ailem ve arkadaşlarımla konuşurken fikrin kendisi de evrildi. Dövme sanatçısı Henry Rhodes ise dövmeyi düşündüğümden bile iyi bir şekilde gerçeğe dönüştürdü.
evrimcaliskanlari 